قصر پرندگان غمگین

نوشته‌ی: بختیار علی

برگردان: رضا کریم مجاور

چاپ دوم - نشر افراز - 1392 - 356 صفحه- تیراژ 1100 - 16800 تومان

***

قصر پرندگان غمگین، دومین کتابی است که از بختیارعلیبه دست گرفتم. فضای داستان و تصویرهایی که برای بیان آن‌چه که در ذهنش می‌گذرد، مانند "عمویم جمشیدخان، مردی که همواره باد او را با خود می‌برد"، جادویی نیستند. ولی بی بهره هم از ریالیسم جادویی نیست و همین که تاریخی تقریبن هشت ساله از اقلیم کردستان عراق را با قلم جادوییش نوشته، کافیست که کلن او را جادوگر بنامیم.

"سه جوان، با شرایط اجتماعی متفاوت، عاشق دختر نوجوان و زیبا و نیز بیماری می‌شوند. دختر طی مراسمی آنان را دعوت می‌کند و شرطی برای ازدواج با آن‌ها می‌گذارد. به هر کدام لیستی از پرندگان نایاب و یا در حال انقراضی را می‌دهد که در عراق پرواز نمی‌کنند. از آن‌ها می‌خواهد که هر سه به مدت هشت سال از شهر و دیار خارج شوند و این پرندگان را یافته و با خود به شهرشان بیاورند. بعد، دختر با توجه به شرایط و وضعیت آنان پس از این هشت سال، با یکی از سه تن ازدواج می‌کند. آن دو تن دیگر نیز باید قول بدهند، در این میان کینه‌ای از شوهر منتخب به دل نگیرند و ...."

"سفر انسان را پخته می‌کند". جمله‌ی آشنایی است. حداقل برای کسانی که فیلم آقای هالوی داریوش مهرجویی دیده‌اند. هر روز که می‌گذرد و هر سفری که می‌روم، این جمله را درست‌تر می‌بینم.  در کتاب، دختر این جوانان را به سفر می‌فرستد که پخته شوند. با این فرض که شاید موقع بازگشت اصلن نخواهند باوی ازدواج کنند یا به طور کلی برنگردند. چه بسا سفرهای بی بازگشتی که آدمیان می‌کنند و چیزی را که می‌خواهند پیدا می‌کنند یا هم‌چنان به دنبالش از جایی به جای دیگر می‌روند.

این سه جوان در پایان این سفر هر یک، ره آورد جدیدی از خودشان به نمایش می‌گذارند. تجربه‌ی سفر و پخته شدنشان، خواندنی است.

کتاب با این سه جوان به سفر نمی‌رود. با دختر در شهر می‌ماند و اتفاقات و آن‌چه که در این هشت سال در شهر می‌گذرد را به رشته‌ی تحریر در می‌آورد. هشت سالی که بخشی از جنگ ایران و عراق را در بر می‌گیرد و بخشی به حمله‌ی آمریکا به عراق و در نهایت درگیری‌های داخلی دو تشکیلات اقلیم کردستان، یعنی "اتحادیه‌ی میهنی" و "حزب دمکرات کردستان عراق". و این بخش آخر تلخ‌ترین صفحات رومان را تشکیل می‌دهد. ندانم کاری‌ها و شوینیست بازی‌ها که معمولن در این گونه احزاب و گروه‌ها می‌بینیم. گروهایی که دشمن اصلی را نمی‌شناسند و نمی‌خواهند بشناسند. حتا درگیری‌های قومی و فامیلی افراد یک حزب، فجایع خونینی به بار می‌آورد. درگیری‌هایی که بیشتر در میان ملل عقب مانده و دنیا ندیده شاهدیم. البته بختیارعلی چون این گروه‌ها را می‌شناسد، ار کنار کشتارهایشان می‌گذرد و اجازه می‌دهد به قول شاملو: تاریخ بر تباهی اجسادشان قضاوت کند. خوشبختانه، این روزهاه این‌ها ضمن تماس با دنیای خارج کمی سیاست یاد گرفته‌اند. چیزی که با خواندن کتاب هم به آن می‌رسیم.  چرا که سه جوان گاهی تصاویر و یادداشت‌هایی از سفر برای دختر می فرستد و این تصاویر به دست مردم هم می‌رسد و مردم هم یاد می‌گیرند به سفر بروند و تغییر کنند.

در غیاب این سه تن مردم داستان‌ها و شعرها و ترانه‌هایی برای این‌ها می‌سرایند و هر یک بنا به سلیقه‌ی خودش طرف یکی از این‌ها را می‌گیرد. و به این شکل است که ریشه‌ی افسانه‌های ملل شکافته می‌شود و شکل به وجود آمدن داستان‌های فولکور در اینجا و آن‌جای جهان، برایمان باز می‌شود. افسانه‌هایی که ممکن است، گاه، فقط و فقط در نقطه‌ی کوچکی از زمین ریشه داشته باشد و در صورت نبودن ارتباط با سایر جوامع، برای همیشه در سینه‌های مردم آن دیار بمانند و  در نهایت فراموش شوند.

کتاب در 58 فصل نوشته شده و بی آن‌که اذیتتان کند، گاهی فصل‌ها پس و پیش هستند. گاهی هم  که نویسنده احساس کرده شما را برای شنیدن پایان یک ماجرا علاقمند کرده، آن را برایتان تعریف می‌کند و بعد بر می‌گردد و شرح رسیدن به آن پایان را می‌گوید. می دانید؟ دانستن پایان یک اتفاق، الزامن به معنای پذیرفتن آن نیست و خواننده گاه دلیل می‌خواهد. بختیارعلی هم این را به خوبی می‌داند. و به این دلیل است که می‌گویم، پس و پیش شدن گاه به گاه فصول، حتا کتاب را خواندنی‌تر هم می‌کند.

از کتابهای بختیارعلی باز هم برایتان خواهم نوشت.

رومان نویس ساده نگر و رومان نویس اندیشمند

نوشته ی:  اورهان پاموک

برگردان: علیرضا سیف الدینی

انتشارات نیلوفر - 176 رویه - 90000 ریال

چاپ اول - زمستان 92 - تیراژ - 1100 نسخه

***

تیراژ را نوشتم، برای این که بگویم،  چند روز پیش این کتاب را خریدم. همان چاپ اول را. این ینی این که در طی حدود دوسال و نیم هنوز 1100 نسخه از این کتاب، در سرزمینی که هنر نزد آنان است و بس، به فروش نرفته است. کلاهمان را کمی بالاتر بگذاریم.

***

کتاب راهنمای بسیار خوبی است برای کسانی که می نویسند. چه کسانی که نویسنده اند و نمی دانند چر نویسنده اند و چه کسانی که قصد دارند در آینده نویسنده بشوند. هم چنین برای کسانی که رومانی را می خوانند. و در این خواندن ها به جستجوی چیزی هستند. چیزی که نمی دانند  چیست. آیا خود را جستجو می کنند یا این که می خواهند ببینند نویسنده چه حرفی برای گفتن دارد.

خود نویسنده در مورد کتاب می گوید: این کتاب شکل کاملی از دانسته هایم از موضوع رومان و مهم ترین چیزهایی است که آموخته ام. چیزهایی را که در خصوص رومان در نظرم بسیار مهم بودند به اختصار گفتم. این کتاب هم چنان که از حجم اندکش  پیداست، بدون تردید کتاب تاریخ رومان نیست.

کتاب،  شش درس یا گفتار  از اورهان پاموک. برنده ی جایزه ی ادبی نوبل از کشور ترکیه است که در دانشگاه هاروارد ارائه شده. بگذریم از این که بعد از خواندن آن و یا حتا قبل از خواندنش مدام به این می اندیشیدم که چرا ما تا کنون موفق به دریافت این جایزه نشده ایم.  هر چند شک ندارم اگر روزی و روزگاری یکی از نویسندگان توانمند خودمان این جایزه را کسب کند، بیشتر از همه ی رقبایش خودمان به او می تازیم که دریافت این جایزه مشکوک است. سیاسی است. حتمن کاسه ای زیر نیم کاسه است. همان گونه که در جوایز سینمایی شاهدیم. ما ایرانیان شاهکاریم. شاهکار.

برگردان کتاب خوب بود. به جز به کار بردن می گردد به جای می شود. که من نمی دانم چگونه باید با آن کنار بیایم. چون دارد همه گیر می شود و ای کاش حداقل کسانی چون نویسندگان و مترجمین این کار را نکنند. و نیز در بعضی جاها نیاز به نقطه گذاری بوده (،) که نیست.  چرا که گاه خواندن را دشوار می کند. امیدوارم در چاپ بعدی درست بشود.

به سر فصل ها اشاره می کنم و بی هیچ توضیح دیگری یادداشت را تمام می کنم.

* هنگام مطالعه ی رومان، در ذهن ما چه اتفاقاتی می افتد؟

* آقای پاموک، آیا شما واقعن این ماجراها را از سر گذرانده اید؟

* شخصیت ادبی، بافت، حادثه، زمان

* موزه ها و رومان ها

*مرکز

* سخن آخر

امیر عشیری

1303-1395

امیر عشیری، پایه گذار رومان پلیسی در ایران،  رفت.

با گرامی داشت یاد و خاطره ی او:

در آن زمانی که کتاب هایش به چاپ می رسید، من خواننده ی رومان های پلیسی نویسندگان خارجی  که  از یک دکه مطبوعاتی کرایه می کردم  بودم. کمی بیش از پنجاه سال پیش.   داستان های او را بیشتر  به شکل پاورقی در مجلات  سپید و سیاه یا هفتگی و  ... که تک و توک و نا منظم  وارد خانه ی ما می شدند، می خواندم.  نام او یکی از اولین نام هایی است که در ذهن من به عنوان یک نویسنده ثبت شده است.

نوشته ی: بختیارعلی

برگردان: سردار محمدی

نشر افراز - 1394 - 120 صفحه - 88000 ریال

تیراژ: 1100

***

مرگ تک فرزند دوم، اولین کتاب بختیار علی است که بعد از مهاجرت از کردستان به آلمان به چاپ رسید. کتاب یک مرثیه در رثای کسی است. تک فرزند دوم. اصطلاحی که شاید برای اولین بار باشد که می شنوید. تک فرزند الزامن به معنی تک فرزند یک خانواده نیست. بلکه می تواند تک فرزند یک مرد باشد یا تک فرزند یک زن.

در این کتاب از آدم های مختلف و برخوردهایشان با این تک فرزند می خوانیم. چه در دورانی که یک فرد ساده بود و چه وقتی دیگر کسی شده بود برای خودش و مردنش  شور و حالی و ولوله ای به پا کرد.

امیدواریم کتابهای دیگر بختیارعلی را نیز با برگردان سردار محمدی بخوانیم.

و اما چیزی که مدتها بود می خواستم بنویسم و نوشتنم نمی آمد و می گذشتم ولی دیگر دیدم نمی توانم این است که: نباید در اینجا فقط از کتاب و نویسنده و مترجم بنویسیم. کمی هم از سایر مشخصات کتاب و دست اندرکارانش  بنویسیم.

می خواهم در باره ناشر بنویسم که بسیار کار خوبی می کند و این کتابها را در اختیار ما قرار می دهد. ناشری که بختیارعلی امتیاز نشر آثارش را در ایران به او داده است. ولی ای کاش ممیزان این ناشر کمی در شکل ارائه ی کار سختگیر تر بودند. منظورم شکل یکنواخت آن هاست با یک سطر در تمام این کتابها.گویا طراح روی جلد،  از بختیارعلی جز این نمی داند که:

رمانی دیگر از نویسنده ی رمان تحسین شده ی آخرین انار دنیا.

یعنی حتا کلیشه هم عوض نمی شود که مثلن رمان اولی بشود کتاب. "کتابی دیگر از نویسنده ......" همان جمله از طراحی کتاب قبلی روی کتاب جدید، کپی پیست می شود. نمی دانم شاید به او دیکته می شود که این را ذکر کند. که در این صورت مرا برای نوشتن این بخش از یادداشت ببخشد.

این جمله روی کتابهایی از بختیار علی که من دارم، عمویم جمشید خان، مرگ تک فرزند دوم، قصر پرندگان غمگین، نوشته شده است.  باید منتظر کتاب های بعدی باشیم تا مثال ها کامل شوند. میدانید من فکر می کنم تا دنیا دنیاست اگر کتابی از بختیار علی توسط این ناشر منتشر شود این جمله زینت بخش آن خواهد بود. در این جا می ماند این که چه بسا خیلی ها آخرین انار دنیا را بهترین اثر او ندانند و آخرین کارش را بیشتر بپسندند. حالا در مورد بعضی نویسندگانی که فقط می توانند با یک اثر شناخته بشوند، مانند علی محمد افغانی و شوهر آهو خانم اش،  می توان این را گفت ولی در مورد بختیارعلی که هر کتابش یک "آخرین انار دنیاست" چه؟ آیا انصاف است فقط یک کتاب از کسی چون بختیارعلی معیار شناختمان از او بشود؟

البته بماند که کتاب "مرگ تک فرزند دوم"  اولین کتاب بختیار علی است. جالب می شود اگر کسی این کتاب را به عنوان کتاب اول او به دست بگیرد و رویش این جمله را بخواند..... آخرین انار دنیا؟ آخرین انار دنیا؟ کدام انار؟ اناری که هنوز نوشته نشده است؟

بهترین بچه‌ی عالم

گردآورنده، جیمز توماس – برگردان، اسدالله امرایی

نشر قطره – چاپ دوم – 1393

192 صفحه - 95000 ریال

***

بهترین بچه‌ی عالم، سومین کتاب از مجموعه داستان‌های کوتاهی است که با برگردان اسدالله امرایی در این‌جا می‌بینید. با این تفاوت که این داستان‌ها خیلی خیلی کوتاه هستند. شصت داستان کوتاه.  پیشنهاد می‌کنم این کتاب را در سفرهای درون شهری همراه خودتان داشته باشید و مطمئن باشید، حتا اگر در فاصله‌ی دو ایستگاه مترو، نتوانید یکی از آن‌ها را بخوانید، در فاصله‌ی سه ایستگاه خواهید توانست. چرا که با کمک از مقدمه‌ی کتاب که جیمزتوماس نوشته می‌گویم: مسابقه‌ی ترتیب داده شده و هزاران داستان در طی چند سال جمع آوری شد. آن‌گاه این داستان‌ها را بین ادیبان و دانشجویان ادبیات پخش کردند. آن‌ها موظف شدند به این داستان‌ها از صفر تا ده نمره بدهند. یکی از امتیازهای داستان‌ها در این‌بوده که داستان‌ها یک صفحه باشند. به طوری‌که خواننده شروع و پایان داستان را در مقابل چشمش داشته باشد و یا نهایتن دو صفحه باشند.. چیزی حدود 750 کلمه. این شکل از داستان نویسی در گذشته به مذاق خیلی‌ها خوش نبوده. ولی امروزه و در میان خوانندگان هواداران زیادی دارد. امروزه حتا نویسندگان بزرگ هم گاه به سمت نوشتن داستان‌های با این تعداد کلمه کشیده می‌شوند. کاری که در گذشته مطلقن نمی‌کردند.

به نظر خودم، این روزها هجوم مطالب به ذهن آدم‌ها آنقدر زیاد است که گاه مطالبی که روزانه بر سرمان می‌بارد آنقدر زیاد است که یک صفحه و دو صفحه سهل است، گاه شاید برای خواندن یک پاراگراف هم، اکثر مردم نمی‌خواهند وقت بگذارند و مطالب یک خطی و دو خطی را بیشتر می‌پسندند. و شوربختانه جماعت کتاب‌خوان روز به روز کمتر و کمتر می‌شود. مگر این که ملت، حداقل به سمت داستان‌هایی مینی‌مالیستی مانند این کتاب سوق داده شوند.

از سفرهای درون شهری گفتم. پیشنهاد می‌کنم در هر این از این سفرها یکی از این داستان‌ها را بخوانید. به طور مثال اگر سفر دارای شش، هفت ایستگاه است، یک داستان را دوبار بخوانید. در بین این دوبار خواندن، یکی دو ایستگاه به آن فکر کنید. در لابلای این خواندن ها، داستان را برای خودتان باز کنید. ببینید! منظورم این است که درست است که این داستان‌ها کوتاهند، ولی این کوتاهی الزامن به معنی ساده بودن آن‌ها نیست، حداقل خیلی از آن ها و چه بسا بعد از پیاده شدن از وسیله‌ی سفر، هم‌چنان ذهنتان درگیر آن‌ها باشد. فقط امیدوارم حواستان به اندازه‌ی "بهترین بچه‌ی عالم" پرت نشود.

با کیلیک روی "بهترین بچه‌ی عالم"، نوشته‌ی چاک روزنتال، Chuck Rosenthal داستان را با صدای خودم بشنوید.

کتابی را که در تصویر می‌بینید، یکی از نسخه‌های هری‌پاتر است. در 960 صفحه و وزن 550 گرم. یعنی هر برگ حدود یک گرم

فکر می‌کنید این کتاب اگر در ایران به چاپ برسد، وزنش چقدر خواهد شد؟ چرا در ایران همین که کتابی به طور مثال اوراقش بیشتر از 300 صفحه می‌شود، جلدش سخت (هارد کاور) می‌شود؟

ببینید، کتابی که توسط من خواننده خریداری می‌شود، حداکثر شاید در طول زندگیش توسط ده نفر خوانده ‌شود و بعد در قفسه‌ی کتاب‌ها جا خوش کند. گیرم جلدش هم پاره بشود. من اگر خیلی وسواس کتاب داشته باشم باید آن را بردارم و ببرم بدهم به یک صحافی که برایم جلد کند. پارگی جلد، (البته اگر باشد که در بسیاری موارد نیست)، مشکل من است. می توانم مواظب باشم که پاره نشود. این کتاب را اگر کتابخانه ها بخرند چون استفاده‌ی زیاد دارند باید بدهند که صحاف جلدشان را سخت کند. کتاب با جلد ساده به مراتب ارزانتر است و چه بسا خریدار را جذب هم بکند. کاغذ این کتاب کاهی است. اصلن بر خلاف صفحات سفید و نفیس کتاب‌های ایرانی، چشم را هم آزار نمی‌دهد. یکی از علل سبکی کتاب هم، همین کاهی بودن اوراق آن است و به این شکل باز هم ارزانتر تمام می‌شود.

حالا این که ناشران ایرانی چه اصراری دارند کاغذ سفید و جلد سخت به کار ببرند و در نتیجه کتاب هم سنگین بشود و هم گران، من یکی نمی فهمم؟ آیا کتاب با کاغذ کاهی و جلد ساده ارزانتر تمام نمی‌شود و فروشش بیشتر؟

مگر این‌که: چون آمار کتاب‌خوانان میهنمان کمی تا قسمتی رقم قابل توجهی را تشکیل نمی‌دهد و کتابی در تیراژ 1000 نسخه چند سال در کتاب‌فروشی‌ها خاک می‌خورد، باید جلد سخت داشته باشند، تا هرآینه خدای نخواسته خریداری برایش پیدا بشود، حداقل جلدش سالم باشد. گیرم کثیف شده باشد که با دستمالی مرطوب آن هم تمیز می‌شود. من جز این دلیلی نمی‌بینم. در ضمن برای این کثیف نشدن هم به تازگی تدبیری اندیشیده شده وکتاب داخل یک لایه‌ی نایلونی پیچیده می‌شود. به طوری که نمی توان در  کتاب‌فروشی‌ ورقش زد.

راستش آخرین کتابی که من به این شکل خواندم، آنقدر مرا آزار داد که عطای خریدن هرچه کتاب جلد سخت را به خواندنش بخشیدم. مگر در همان آغاز خواندن جلدش را جدا کنم و در پایان دوباره بچسبانم. کتابی که نتوانی دراز بکشی و یا لم بدهی و راحت آن را با یک دستت بگیری و بخوانی، چه لذتی دارد؟ بگذریم از کتاب‌هایی چون دن آرام با برگردان احمد شاملو که واویلاست و کلن برای خواندنش باید از رحل استفاده کرد.

امیدوارم کسی از ناشران یا آشنایان آنان از این درگاه بگذرد و بگوید چرا؟

نام من سرخ

اثر: اورهان پاموک

برگردان: عین‌الله غریب

جهان نو – 700 صفحه – چاپ سوم – 240000 ریال

***
نام من سرخ بعد از زندگی نو و رومان نویس ساده نگر و رومان نویس اندیشمند، سومین کتابی است که از اورهان پاموک خواندم. کتابی که او را در جهان مشهور کرد و سهم زیادی در گرفتن نوبل ادبیاتش دارد.

این کتاب به شیوه‌ی جدیدی نوشته شده است. حداقل از دید من. تا به حال شبیه آن‌را نخوانده بودم. فصل‌های کتاب عدد نیستند. به این شکل‌اند:

فصل اول: من یک جسد هستم

فصل دوم: نام من کارا

فصل سوم: من یک سگم

فصل  چهارم: قاتل خواهند گفت به من

فصل پنجم: من شوهر عمه‌تون

فصل ششم: اورهان

..........

این اورهان در واقع بعدها یعنی حدود چهارصد، پانصد سال بعد از وقوع داستان، می‌شود همین اورهان پاموک نویسنده. به روایتی داستان، سینه به سینه نقل می‌شود تا روزی که اورهان آن را می‌نویسد. بگذریم از این که داستان کلن زاییده تخیل پاموک است. البته با در نظر گرفتن شرایط زندگی در ترکیه‌ی آن روز که گاه ایران هم هست.

جمعی که در آن داستان اتفاق می‌افتد نقاش هستند. نقاشان درباری و شهر، استانبول است. استانبولی که یک زمان در تسلط ایران بود و  حالا نیست. ولی این جدایی از ایران باعث نمی‌شود مثال‌های کتاب مربوط به فرهنگ جامعه‌ای که امروز با نام ایران می‌شناسیم، نباشد و با آن بیگانه باشیم. از خسرو و شیرین شاهنامه گرفته تا نظامی و شاهنامه‌ی فردوسی و ..... هنر نقاشی در ایران. به ویژه مکتب نقاشی در شیراز و یا هرات و شرح و بسط نقاشی‌های دوبعدی این نقاشان و بیان آنچه که بر خلاف این نقاشی‌های دوبعدی در ونیز جریان داشته و به سه بعدی مشهور بوده‌اند. ونیزی‌هایی که در کارشان پرسپکتیو را رعایت می‌کردند. ایرانیان و ترک‌ها، کار ونیزی‌ها را به سخره می‌گرفتند. در جاهایی می‌گویند کار خودمان خوب است و قشنگ چرا که ما داخل قصرها را هم نشان می‌دهیم. به شکلی که گویی قصر هم‌چون یک کیک با چاقو بریده شده است و برشی از آن را می بینیم. شاه و دربار و .... همه و همه دیده می‌شوند. انگار نه انگار این قصر دیواری هم دارد.

مثال‌ها و  تصاویری که در کتاب آمده است از شاهنامه و خسرو و شیرین است. و اشاراتی که به‌شخصه برای من جالب بود و نو. من همیشه با خودم فکر می‌کردم نقاشان، قدیم و جدید هم ندارد، تصاویری که خلق می‌کنند زاییده‌ی خیال است و بس. مگر نمونه‌ای هم‌چون مونالیزا یا دیگر پرتره‌هایی که از آن‌ها به جای مانده است. در صورتی‌که به درستی (البته اورهان هم حدس می‌زند)، گفته می‌شود این آدمیان همه و همه از روی چهره‌های واقعی کشیده شده‌اند و الگو داشته‌اند. هرچند در همان زمان کشیدن، برای بسیاری از مردم ناشناخته بوده‌اند.

شیوه‌ی نگارش کتاب در همه‌ی فصل‌ها، همان‌گونه که از نام آن‌ها می‌توان حدس زد،  اول شخص مفرد است و با زبان محاوره. در هر فصل راوی با لحنی صمیمانه به شکلی کاملن برای مخاطب جا می‌افتد، به تعریف داستان می‌پردازد.  این‌گونه روایت، به شکلی خواننده را آن‌چنان درگیر ماجرا می‌کند که خود را ملزم به قضاوت می‌بیند. چیزی که معمولن در کتاب‌هایی که راوی به نظر می‌رسد خود شاهد ماجرا بوده و اکنون دارد برایمان تعریف می‌کند، دیده نمی‌شود و گاه قضاوت او را خواننده نمی‌پسندد. در نام من سرخ، خواننده به شکلی با گوینده، هر کس که باشد، ممکن است هم‌ذات پنداری بکند. چرا که وقتی پای صحبت کسی می‌نشینیم و به دلایل و مستندات وی در باره‌ی کاری که کرده گوش می‌دهیم، چه بسا حق را به او بدهیم. حقی که از او پس از شنیدن ماجرا از زبان دیگری از قبلی می‌گیریم و به این یکی می‌دهیم. البته چه بسا بعد از شنیدن نظریان گوناگون قضاوت بسیار دشوار شود.

در این رمان، قتلی اتفاق می‌افتد که از زبان جسد، قاتل، دوستان قاتل، دوستان مقتول، و .... چیزهایی می‌شنویم و در قبال آن همان‌گونه که در قبل نوشتم، با مکاتب نقاشی چند صد سال پیش آشنا می‌شویم و با نقاشانی که بعد از کشیدن تصویری، توسط پادشاه وقت کور می‌شوند که دیگر نتوانند نظیر آن را برای شاهی دیگر بکشند. یا خودشان را کور می‌کنند که شاه دیگر نتواند وادارشان کند علی‌رغم میل‌شان مجبورشان کند که چیزی بکشند. یا به مرور زمان کور می‌شوند (به دلیل نقاشی‌های ظریف روی کاغذهای با قطع کوچک) و نیز گاه خودشان را به کوری می‌زنند که در میان مردم نشان دهند که به کمال نقاشی رسیده‌اند.

کتاب نام من سرخ را با اطمینان در میان ده کتاب برتری که در تمام طول زندگیم خوانده‌ام قرار می‌دهم. یکی از دلایل اصلی این امر هم برگردان بسیار خوب عین‌الله غریب است.

فصل اول کتاب، "من یک جسد هستم"را برایتان خوانده‌ام. با کلیک روی نامش، آن را می‌توانید بشنوید.

ملت عشق

اثر الیف شافاک

برگردان ارسلان فصیحی

نشر ققنوس – 1395 – 508 صفحه – 330000 ریال

***

ملت عشق نوشته‌ی خانم الیف شافاک، عنوان پرفروش‌ترین کتاب را در کشور ترکیه دارد. ترکیه‌ای که مولانا را از خودش می‌داند. آرامگاه‌اش را دارد *و هر ساله با چندین و چند مراسم و یک دهه، یادش را گرامی می‌دارد و هنرمندان ایرانی،خارج از امر و نهی‌های امامان جمعه، در این مراسم شرکت می کنند.فکر می‌کنم ترکیه با این کار می‌تواند او را ترک بداند. با این که چند قطعه بیشتر به آن زبان شعر نسروده است. در واقع راستش خوشحال هم هستم که مولانا در ایران نیست. چه بسا اگر بود، اکنون سنگ مزار هم نداشت. چه برسد به بزرگداشت و مراسم و ....... که نیست و نداریم. این سطر آخر بر می‌گردد به شکاندن چندی پیش سنگسهراب سپهری. چرایش را نمی‌دانم. حدس می‌زنم، ولی نمی‌خواهم از حدسیاتم در این‌جا چیزی بنویسم. تمام کنم.

ملت عشق داستان آشنایی و زندگی مولانا و شمس است. بنیان حدسیات خانم شافاک را مطالب باز مانده از آن دوران و اسناد و ماخذی است که اینجا و آنجا خوانده است. در پایان هم از همه ی این ماخذ نام برده است. هیچ کدام هم به فارسی نیست. خواننده‌ی ایرانی و چه بسا بیشتر از ایرانی، خواننده‌ی ترک، بسیاری از این مطالب را شنیده است. ولی لحن و نوشتار نویسنده و برگردان خوب ارسلان فصیحی خواندن کتاب را دلنشین می‌کند.

در این کتاب، و در کنار رابطه‌ی این دو عارف، داستان عشقی دیگری هم به موازات آن به جلو می‌رود. گیرم این یکی زمینی باشد و آن یکی نه.

چهل قاعده‌ی شمس تبریزی در کتاب آمده که قبل و بعد از این قواعد مقدمه و موخره‌ای برای باز کردن ِ قواعد آمده است. برای خواننده‌ای که آشنایی چندانی با آن‌ها ندارد. کسی چون خود من. قاعده‌ی اول را می نویسم.

قاعده‌ی اول: کلماتی که برای توصیف پروردگار به کار می‌بریم، هم‌چون آینه‌ای است که خود را در آن می‌بینیم. هنگامی که نام خدا را می‌شنوی، ابتدا اگر موجودی ترسناک و شرم‌آور به ذهنت بیاید، به این معناست که تو نیز بیش‌تر مواقع در ترس و شرم به سر می‌بری. اما اگر هنگامی که نام خدا را می‌شنوی ابتدا عشق و لطف و مهربانی به یادت بیاید، به این معناست که این صفات در وجود تو نیز فراوان است."

از کتاب چیز دیگری نمی‌نویسم. هر آن‌چه که باید می‌نوشتم را نوشتم.  جز این‌که بگویم بروید و آن را بخوانید و بدانید:

دل را تمام برکن ای جان ز نیک نامی

تا یک به یک بدانی اسرار را تمامی

................. تمام.

***

آرامگاه مولانا در قونیه

ارنست همینگوی

داشتن و نداشتن

ارنست همینگوی با برگردان پرویز داریوش

***

داستان در باره‌ی زندگی مردمی است در بندری آمریکایی و بسیار نزدیک به کوبا. در سال‌های قبل از انقلاب کمونیست‌های آنجا. ولی با کم و بیش مبارزاتی که بهرحال در هر مرز و بومی همیشه بوده و در نهایت با تغییرات کمی به کیفی، همه گیر شده و به کلی تیشه بر ریشه‌ی حاکمیت دیکتاتوری قبلی زده است. این که جایگزین آن مبارزات چه شده؟، مطرح نیست.

انقلابیون کوبا برای فراهم کردن هزینه انقلاب، به بانک‌های امریکایی دستبرد می‌زدند و بعد، با برنامه ریزی از قبل، قایقی ماهی‌گیری کرایه می‌کردند و در فرصتی با آن قایق خودشان را به کوبا می رساندند. در نزدیکی کوبا، و همین‌که می‌دانستند خطری تهدیدشان نمی‌کند، همه‌ی سرنشینان و نیز کاپیتان قایق آمریکایی را می‌کشتند و ............ کمی بعد دوباره روز از نو و روزی از نو. با تیمی دیگر و وسوسه کردن قایقی دیگر و سرنشینانی دیگر.

نمی‌دانم این جنایات در کجای تاریخ ثبت شده است؟ ولی داشتن و نداشتن نوشته‌ی ارنست همینگوی، چند تایی از آن‌ها را به ثبت رسانده است. گیرم، بعد از به قدرت رسیدن حاکمان کنونی این جزیره، فیدل کاسترو عکسی هم در دیداری با او انداخته باشد. آن‌هم با علم به آن‌چه در این کتاب، و در باره‌ی این خشونت‌ها به ثبت رسید. این که در پس دوربین، بین این دو چه رد و بدل شده؟، در تاریخ و تا ابد مدفون شده است.

خطی از کتاب:

یک جراح نمی‌تواند وفتی مریضی را عمل می‌کند از ترس آزردن بیمار دست از کار بکشد.

اما، چرا تمام عمل‌های زندگی بدون داروی بیهوشی انجام می‌شوند؟

مرگی بسیار آرام

سیمون دوبوار

برگردان سیروس ذکاء

نشر ماهی – چاپ دوم 1393 – جیبی – 128 صفحه – 7500 تومان

***

کتاب در باره‌ی مرگ مادر خانم دوبوار است. یعنی خانم دوبوار. موفق در بازتاب آن‌چه که بر آدمیان می‌گذرد هنگامی که کسی را در بستر مرگ دارند. هرچند همه مانند سیمون نمی‌توانند آن‌چه را که رخ می‌دهد به بهترین شیوه بنویسند و چه بسا خاطراتی که هم‌راه با بیمار می‌میرند و دفن می‌شوند. این خاطرات شاید کمکی به دیگران باشد وقتی گرفتار این معضل می‌شوند، شاید هم نه. ولی شنیدنشان حداقل یک درد مشترک است بین خوانندگان، چه با آن برخورد کرده باشند و چه بعدها برخورد کنند. و این که با بیماری که می‌داند از روی تختی که بستری شده است پایین می‌آید و زندگی را به شکلی که قبل از بیماری داشت از سر می‌گیرد یا نه، چگونه باید برخورد کرد. یا بیمارانی که این را هم به تصویر نمی‌کشند. و شاید حتا ندانند بیمارند و همیشه در این حال و هوا زندگی کرده اند و تا همیشه زندگی خواهند کرد.

کتاب را همه باید بخوانند. چرا که بسیاری از ما دیر یا زود با این پدیده برخورد می‌کنیم. یا کرده‌ایم.

اشاره به برگردان خوب سیروس ذکاء بکنم و نیز یادآور بشوم که قطع جیبی کتاب آن را مناسب گذاشتن در جیب کرده که هرگاه فرصتی برای خواندنش پیدا کردیم، در دسترس باشد.

یادداشت را با باور خانم دوبوار به علت مردن انسان‌ها به پایان می‌برم. باقی کتاب را بروید و بخوانید.

"انسان بدین سبب نمی‌میرد که به دنیا آمده، زندگی کرده و پیر شده. بلکه به علتی می‌میرد. هیچ مرگی طبیعی نیست."

در سال 1395 در این وبلاگ ده کتاب معرفی شد.

زن وسطی  گزینش و ترجمه اسدالله امرایی

قصر پرندگان غمگین - بختیار علی و ترجمه رضا کریم مجاور

درخت ارغوان - پرویز دوایی

رومان نویس ساده نگر و رومان نویس اندیشمند  - اورهان پاموک و ترجمه علی رضا سیف الدینی

مرگ تک فرزند دوم  - بختیار علی و ترجمه سردار محمدی

بهترین بچه عالم - گردآورنده جمیز تومان و ترجمه اسدالله امرایی

نام من سرخ - اورهان پاموک و ترجمه عین الله غریب

ملت عشق - الیف شافاک و ترجمه ارسلان فصیحی

داشتن و نداشتن - ارنست همینگوی و ترجمه پرویز داریوش

مرگی بسیار آرام - سیمون دوبوار و ترجمه سیروس ذکاء

دوازده داستان سرگردان

گابریل گارسیا مارکز

برگردان: بهمن فرزانه

نشر ققنوس – 1393 – 200 صفحه – 8500 تومان

***

همان‌گونه که از نام کتاب پیداست، این کتاب دوازده داستان کوتاه است. و سرگردان. و چرا سرگردان؟ خود مارکز در مورد آن‌ها می‌گوید این ها را تایپ می‌کردم و پاره می‌کردم. در واقع بین میز کار من و صندوق زباله همیشه داستان‌هایی بودند که سرگردان بودند. و این دوازده داستان در واقع از این سرگردانی نجات یافتند و منتشر شدند.

کتاب از نوشته‌های اولیه و دوران جوانی مارکز است و پختگی آثار بعدی وی را ندارد. زمانی که ساکن اروپا بود. ولی برای دیدن سیر تکامل کاری او خواندنش دلچسب است. جز یکی دو تا که از نظر من کلن چنگی به دل نمی‌زنند،باقی آن‌ها حال و هوای نوشته‌های پخته‌ی او را دارد. ولی  کماکان این‌ها هم سرگردانند. آن‌هایی که با ستاره مشخص کرده‌ام را بیشتر  از همه دوست داشتم.

در کتاب این ها را می خوانید:

آقای رییس جمهور، سفر بخیر

قدیسه

هواپیمای زیبای خفته *

خواب تعبیر می‌کنم *

فقط آمدم تلفن کنم

وحشت‌های ماه اوت

اتومبیل مشکی *

هفده انگلیسی مسموم شده

باد سرد شمالی

تابستان سعادتمند خانم فوربس

نور مثل آب است

رد خون تو روی برف.

با کلیک روی "خواب تعبیر می‌کنم"  می توانید آن را به صورت صوتی با صدای خودم گوش کنید.

شهر هم‌نوازان سپید

بختیار علی

برگردان: الهه قاسم زاده

نشر دات – 1395 – 580 صفحه  – 38000 تومان

***

از روی جلد با آن نوشته‌ی "شاهکار نویسنده ....." می‌گذرم. با تاکید بر این که در اینجا گویی جز این، جمله دیگری به ذهن طراحان روی جلد کتاب ها نمی‌رسد. چرا که زین پس، این کتاب باید راهنمای خوانندگان برای رفتن سراغ "آخرین انار دنیا باشد". چرا؟

بگذارید ازشیرکوبی‌کس وام بگیرم. می‌گوید:

"در خلاء محض غول‌های ادبی و در دوره‌ی نبود قله‌های رفیع در رومان نویسی، بی شک بختیار علی، غول بزرگ ادبیات و یکی از قله‌های بلند داستان نویسی در جهان است. اینک تنها پس از چهار سال می‌توان لقب شاهکار ادبیات کرد را از "آخرین انار دنیا" گرفت و به اثر تازه‌اش، " شهر همنوازان سپید داد. این کتاب مهم‌ترین رومان در ادبیات کرد است."

پس باد همه چیز را با خود نخواهد برد

نوشته‌ی: ریچارد براتیگان

برگردان: حسین نوش آذر

انتشارات مروارید – چاپ سوم – 1388 – 170 صفحه – 2800 تومان

***

اولین چیزی که از ریچاردبراتیگان قبل از خواندن کتابهایش می‌شنویم این است که: متولد 1935 است و در 1984 یغتی حدود پنجاه سالگی خودکشی کرده است.

براتیگان به نظر می‌رسد از آن دسته نویسندگانی است که آمده و تا بلد بوده و به ذهنش می رسیده نوشته و موقع مرگ احساس کرده که تمام شده است. یا دیگر حوصله ادامه دادن نداشته.

رومان طولانی دارد کوتاه دارد و طنز و شعر نیز به هم چنین. نوشته های اون را همه می توانند بخوانند بی که خسته شوند و بخواهند کتاب زود تمام شود و چیز دیگری را شروع کنند. این کتاب نیز گویای درستی این نظرم است. بخوانیدش. کلن ریچارد براتیگان را بخوانید ولی مانند او خودتان را تمام نکنید. این تمام شدن را من نمی پسندم. نویسندگان بنام خیلی از آثار برتر خودشان را بعد از شصت سالگی نوشته‌اند. براتیگان ولی این کار را نکرد چون به آن سن نرسیده خودش را تمام کرد.

از پشت جلد چند خطی برایتان می‌نویسم:
"پس باد همه چیز را با خود نخواهد برد" آخرین کتابی است که وی دوسال پیش از مرگش منتشر کرد. جهان این داستان هم مانند داستان‌های براتیگان در نخستین دوره‌ی آفرینش ادبی اش یک جهان اساطیری است. این داستان از رومان های تلفیقی براتیگان و از برخی لحاظ یک داستان کاملن سینمایی است. در این داستان تلاش می کند از دریچه چشم یک مرد چهل دو ساله که وقایع کودکی اش از پنجسالگی تا دوازده سالگی را مرور کرده و سال های پس از جنگ جهانی دوم در آمریکا را بازآفرینی کند.

یک گل سرخ برای امیلی

ویلیام فاکنر

برگردان: نجف دریابندری

نشر نیلوفر – چاپ پنجم– 1385 – 245 صفحه  – 2900 تومان

***

کتاب شامل شش داستان کوتاه است:

1 – یک گل سرخ برای امیلی

2 – انبار سوزی

3 – دو سرباز

4 – طلا همیشه نیست

5 – سپتامبر خشک

6 – دیلسی

قلم ویلیام فاکنر به یک طرف و برگردان نجف دریابندری به یک طرف باعث شده که این کتاب خیلی زود خوانده و تمام شود ولی هر از گاهی می خواهید به عقب برگردید و دوباره بعضی از قسمت‌ها را بخوانید. چرا؟ چون متن بسیار مشروح نوشته شده است. هر یک از قهرمانان داستان برای خودشان داستانی دارند که به سادگی نمی‌توان آن‌ها را شناخت. گاهی پایان داستان حدس نمی‌توانید بزنید. ولی خود من این طول و تفصیل‌ها را دوست دارم. کمی از هوای یک صبح از دیلسی می‌خوانم و پیشنهاد می‌کنم که کتاب را بخوانید.

سپیده صبح سرد و بی رمق دمید. دیوار رونده‌ای بود از روشنایی خاکستری که از شمال شرقی آمد و به جای آن که آب شود انگار به ذرات زهرآگین غبار مانندی تجزیه می‌شد که وقتی دیلسی در کلبه را باز کرد و بیرون آمد مثل سوزن توی تنش فرو رفت و از جای نیش آن‌ها نه آب، بلکه چیزی شبیه به روغن نیم ماسیده بیرون می‌زد. ......

بختیار علی

در خلاء محض غول‌های ادبی و در دوره‌ی نبود قله‌های رفیع در رومان نویسی، بی‌شک بختیارعلی غول بزرگ ادبیات و یکی از قله‌های بلند داستان‌نویسی در جهان است. اینک تنها پس از چهار سال می‌توان لقب شاهکار ادبیات کرد را از "آخرین انار دنیا" گرفت و به اثر تازه‌اش "شهر هم‌نوازان سپید" داد. " این کتاب مهم‌ترین رومان در ادبیات کرد است.
"شیرکو بی‌کس، در زمان انتشار کتاب"

شهر هم‌نوازان سپید

اثر بختیار علی – برگردان الهه قاسم زاده

نشر دات – چاپ اول – 2000 نسخه – 580 صفحه – 1395 – 38000 تومان

نام کتاب

نام کتاب

ایرانیات در کتاب بزم فرزانگان

نوشتۀ آثنایُس(سدۀ دوم میلادی)

برگردان و یادداشت ها: جلال خالقی مطلق

تهران 1386

انتشارات مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی

122 صفحه

آثنایُس در سده دوم میللادی در روم  می زیست و موضوع کتاب گفتگوی چند تن دانشمند هنگام خوان و بزمی خیالی می باشد. در بزمی که در خانه ای در رُم برگزار می شود 29 تن فیلسوف ، خطیب، پزشک، موسیقی دان و غیره گرد می آیند و در باره موضوعات گوناگون سخن می گویند. اهمیت کتاب بزم فرزانگان در این است که مطالب آن عقاید و نظریات مهمانان آن نیست، بلکه انبوهی نقل قول است از هزار سال ادبیات یونان(از سدۀ هشتم پیش از میلاد تا سدۀ دوم میلادی) . 

مردان بدون زنان

ارنیست همینگوی

برگردان اسدالله امرایی

نشر افق- چاپ اول 1388- 222 رویه – 4500 تومان

***

شنیده‌اید کورها سیگار نمی‌کشند؟ چون بیرون آمدن دود را نمی‌بینند

***

این کتاب مجموعه‌ای از چهارده داستان کوتاه از مشهورترین نوشته‌های ارنست همینگوی است. در این داستان‌ها بیشتر قهرمانان مرد هستند. یا کلن نامی از زنان در این‌ها نیست. اگر هم باشد در حاشیه هستند. این که خوبست یا نیست را به عهده‌ی خواننده می‌گذارم. چند روز پیش کتابی هم با همین نام از هاروکی موراکامی دیدم. شاید او این کتاب را دوست داشته و خواسته خودش هم کتابی به این نام داشته باشد. البته نام آن مردان بدون زن بود که اصلش همین زنان است ولی ناشر (شاید) خواسته زن بنویسد.

جمله‌ای که در بالا نوشتم را دوست دارم. این جمله از داستان حالا دراز می‌کشم انتخاب شد.
برگردان کتاب هم‌چنان‌که قبلن هم نوشته‌ام خارج از توصیف است و بی هیچ نگرانی می‌توانید کتاب را بخوانید.

این هم نام داستان‌ها:

1 – کله شق

2 – در کشوری دیگر

3 – تپه‌هایی مثل فیل سفید

4 – آدمکش‌ها

5 – وطن به تو چه می‌گوید؟

6 – مسابقه‌ی پنجاه هزار دلاری

7 – بازجویی ساده

8 – ده نفر سرخپوست

9 – قناری سوغاتی

10 – حکایتی از آلپ

11 – مسابقه‌ی سرعت

12 – امروز آدینه است

13 – قصه‌ای پیش پا افتاده

14 – حالا دراز می‌کشم

مردی که کشتمش

برگردان، اسدالله امرایی

222 صفحه، نشر افراز

***

مردی که کشتمش مجموعه‌ای است از داستان‌های کوتاه نویسندگان آمریکایی. بعضی از آن‌ها آشنا و بعضی دیگر، نه. البته از نظر من.

کتاب با نام یکی از داستان‌ها منتشر شده و این در واقع یک نام ایرانی است. انتخاب‌ها از اسدالله امرایی است و هر کدام در نوع خودشان خواندنی.

نویسنده‌ی داستان کوتاه مردی که کشتمش تیم اوبرایان است.هنوز می نویسد.

از کسان دیگری هم در این کتاب می خوانیم:
وودی آلن، پرل س. باک، ریچارد براتیگان، ....